سیستم هیدروپونیک

در علم کشاورزی، هیدروپونیک یا آب‌ کشت، روشی است که گیاهان، به جای رشد به شکل سنتی در خاک در جریانی از آب و محلول‌های غذایی همراه یا بدون استفاده از وسایلی مانند شن، ماسه، پشم سنگ و خاک اره برای کشت به کار می‌روند و بدین شکل بستر رشد گیاه به صورت هیدروپونیک فراهم می‌شود که کشت به این روش بسیار محبوب است؛ زیرا با استفاده از روش هیدروپونیک یا آب کشت، می‌توان محصولات کشاورزی را بدون توجه به شرایط آب‌وهوایی و نوع خاک در هر جایی آماده و برداشت کرد.

معنای کشت هیدروپونیک چیست؟

کلمه هیدروپونیک از دو کلمه یونانی، «هیدرو» به معنی آب و «پونیک» به معنای کاشت تشکیل شده است که از نمونه‌ باغ‌های هیدروپونیک می‌توان به باغ‌های آویزان بابل و باغ‌های شناور چینی اشاره کرد.

مزایای سیستم هیدروپونیک

سیستم هیدروپونیک مزایای بسیار زیادی دارد که آن‌ها را در متن زیر برمی‌شماریم:

افزایش میزان رشد گیاهان
استفاده از سیستم آب‌ کشت می‌تواند باعث افزایش میزان رشد گیاهان تا ۲۵ درصد و افزایش میزان محصول تا ۳۰ درصد شود؛ زیرا گیاهان در این روش به راحتی به مواد مغذی دسترسی دارند و گیاه به جای گسترش ریشه، تمرکز خود را بر روی رشد قسمت‌های بالایی خود می‌کند؛‌ در نتیجه نسبت به روش سنتی محصولی بیشتر و با کیفیت‌تر به دست می‌آید.

امکان کشت در هر فصلی
کشت با سیستم هیدروپونیک به فصل و تغییرات آب‌وهوایی ارتباط ندارد و ارزش غذایی محصولات هیدروپونیک نسبت به روش سنتی بیشتر است و گیاهان  نیز سالم‌تر هستند.

عدم نیاز به سم و کود شیمیایی
در سیستم هیدروپونیک از آفت‌کش‌ها و سموم استفاده نمی‌شود؛ بنابراین برای محیط زیست بسیار مناسب هستند و فرسایش خاک در آن رخ نمی‌دهد.

صرفه‌جویی در مصرف آب
چون آب به صورت چرخشی در سیستم هیدروپونیک در حرکت است، در مصرف آب صرفه‌جویی شده و هزینه صرف شده برای تولید محصول نیز کاهش پیدا می‌کند.

پرورش هر نوع گیاه
یکی از فواید سیستم هیدروپونیک آن است که گیاهانی را که در حالت عادی، امکان رشد آن‌ها وجود ندارد یا هزینه رشد آن‌ها زیاد است را می‌توان به‌راحتی پرورش داد.

مدیریت بهتر محیط گیاه
یکی از ویژگی‌های سیستم آب‌کشت کنترل بهتر محیط گیاه است که در این روش می‌توان به صورت مستقیم عملیات گلخانه‌ای‌، میزان نور، درجه حرارت و هوای گلخانه را مورد بررسی قرار داد.

تجهیزات هیدروپونیک

برای خرید تجهیزات هیدروپونیک می توانید از فروشگاه تهران گرولایت اقدام به خرید نمایید.

معایب سیستم هیدروپونیک

سیستم هیدروپونیک در کنار مزایایی که دارد معایبی نیز دارد که به آن‌ها در متن زیر اشاره می‌کنیم:

نیاز به سرمایه زیاد
از معایب سیستم هیدروپونیک می‌توان به نیاز به سرمایه‌گذاری زیاد برای احداث گلخانه، نسبت به سیستم سنتی اشاره کرد؛ زیرا همه سیستم‌ها باید اتوماتیک باشند که تهیه این سیستم‌ها به هزینه بسیار زیادی نیاز دارد.

نیاز به تخصص و مهارت
راه‌اندازی یک سیستم هیدروپونیک در فضای بزرگ کمی زمان‌بر و طولانی  است و باید روزانه سطح PH و میزان مواد مغذی گیاهان را کنترل کرد تا نتیجه خوبی به دست آید.

احتمال ضرر و زیان
اگر پمپ آب در سیستم هیدروپونیک خراب شود، این موضوع می‌تواند در زمانی کوتاه و بسته به اندازه سیستم، باعث از بین رفتن گیاهان شود؛ زیرا محیط کشت هیدروپونیک همانند محیط خاکی، نمی‌تواند آب را در خود ذخیره کند.  

انواع روش‌های سیستم هیدروپونیک

سیستم هیدروپونیک روش‌های مختلفی دارد که برخی از این روش‌ها با توجه به هدف تولید، اندازه گلخانه، انتظار کشت و برداشت می‌توانند با همدیگر نیز ترکیب ‌شوند که آن‌ها را معرفی می‌کنیم:

سیستم نوار غذایی یا NFT
مقصود از نوار غذایی در این روش، لایه نازک محلول غذایی است که در مسیری کم عمق حرکت کرده و ریشه گیاهان  که به صورت معلق در هوا هستند مواد مغذی را به خود جذب می‌کنند. در این روش مسیر حرکت محلول غذایی، باید کمی شیب داشته باشد تا پس از عبور از ریشه، دوباره به مخزن بارگردند درصورتی که این جریان متوقف شود، ریشه‌ گیاهان به سرعت خشک می‌شوند.

سیستم شناوری
گیاهان در این سیستم، در بستری از جنس پلیمر قرار دارند و از یک مخزن که محلول آب و مواد مغذی دارد،  اکسیژن، آب و موادغذایی به ریشه گیاهان انتقال داده می‌شود که این سیستم برای  آن دسته از گیاهانی که به آب فراوان نیاز دارند، بسیار مناسب است.

سیستم جزر و مد
این سیستم روشی است که ریشه ها برای مدتی به طور کامل در آب و محلول مواد مغذی فرو می روند، سپس آب آن تخلیه می‌شود و ریشه‌ها بعد از آن به هوا دسترسی دارند. یکی از مزایای این سیستم این است که می‌توان برای تنظیم برنامه آبیاری گیاهان از زمان سنج استفاده کرد؛ همچنین گیاهان را می‌توان به صورت جداگانه در گلدان کاشت یا سینی را پر از محیط کشت کرده و گیاهان را به‌طور مستقیم در سینی کاشت.

سیستم آیروپونیک
در این روش، ریشه گیاهان در هوا آویزان است و هر چند دقیقه با محلول آب و مواد مغذی توسط مه‌پاش مرطوب می‌شوند و بدین شکل گیاهان رشد پیدا می‌کنند.

سیستم مکنده
این سیستم شامل یک مخزن حاوی آب و مواد مغذی است که در بالای مخزن یک ظرف حاوی مواد محیط کشت قرار می‌گیرد و این دو مخزن با یک فتیله شمع یا فانوس به یکدیگر متصل می‌شوند و آب و مواد غذایی به ریشه گیاهان از طریق روش مویینگی منتقل می‌شود.

انواع روش کشت هیدروپونیک

در این‌جا قصد داریم تا انواع روش کشت هیدروپونیک را در اختیار شما قرار دهیم:

سیستم کشت ماسه‌ای
قرارگیری ریشه گیاه در این روش، داخل مواد جامدی که  قطری کوچک‌تر از سه میلی‌متر دارند، صورت می‌گیرد.

سیستم کشت آبی
ریشه گیاه، در این روش داخل محلول غذایی قرار دارد و حد فاصل ریشه و ساقه که از مایع بیرون است با پلاستیک، نگهداشته می‌شود که از این روش برای تولید گیاهان و گل‌های زینتی بیشتر استفاده می‌شود.

سیستم کشت در سنگ ریزه
قرارگیری ریشه گیاه در این روش داخل مواد جامدی که قطری بزرگ‌تر از سه میلی‌متر دارند، صورت می‌گیرد.

سیستم کشت در هوا
ریشه گیاه در این روش در اکوسیستمی قرار دارد که از طریق چرخه‌های مواد مغذیی و آب تغذیه می‌شود.

روش کشت در ورمی کولیت
ریشه گیاه در این روش با مواد کانی تغذیه می‌شود.

سیستم هیدروپونیک 10 سطله

برای خرید سیستم هیدروپونیک 10 سطله می توانید از فروشگاه تهران گرولایت اقدام به خرید نمایید.

شرایط رشد گیاهان در سیستم هیدروپونیک

در این قسمت قصد داریم تا روش‌هایی که برای رشد گیاهان در سیستم آب‌کشت نیاز است را معرفی کنیم:

نور دهی
سیستم‌ های هیدروپونیک در مکان‌های سرپوشیده و به دور از تابش مستقیم نور خورشید انجام می‌شود؛ بنابراین، اگر فضاو مکانی آفتاب‌گیر وجود نداشته باشد باید از لامپ‌های رشد گیاه استفاده کرد که بهترین نورپردازی برای رشد گیاه شامل چراغ‌های HID، لامپ HPS، لامپ MH  و T۵ هستند که بهتر است که در سیستم نورپردازی از زمان‌سنج نیز  استفاده کرد تا چراغ‌ها در یک زمان مشخص، خاموش و روشن شوند.

شرایط اتاق و فضا
برای رشد گیاه باید رطوبت، دما و هوای مناسبی در سیستم هیدروپونیک قرار داشته باشد که آن‌ها را معرفی می‌کنیم:
رطوبت
در سیستم هیدروپونیک رطوبت مناسب برای گیاهان حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد است که سطح بالای رطوبت می‌تواند باعث کپک زدگی و از بین رفتن گیاهان شود.
دما
دمای مطلوب برای گیاهان در سیستم هیدروپونیک حدود ۶۸ تا ۷۰ درجه فارنهایت است که درجه حرارت بالا می‌تواند رشد گیاه را متوقف سازد و اگر دمای آب نیز بالا باشد، می‌تواند سبب پوسیدگی ریشه شود.
هوا
فضای گلخانه برای گیاهان در سیستم هیدروپونیک باید مملو از دی اکسید کربن  باشد و هرچه سطح دی اکسید کربن بیشتر باشد، به همان اندازه گیاهان سریع‌تر و بهتر رشد می‌کنند.
کیفیت آب
آب‌های سخت مواد معدنی زیادی دارند و نمی‌توانند مواد مغذی را به طور موثری در خود حل کنند؛ بنابراین باید این دسته از آب‌ها را تصفیه کرد که سطح pH مناسب برای آب در سیستم هیدروپونیک حدود ۵.۸ و ۶.۲ است که برای تنظیم pH آب می‌توان از مواد شیمیایی نیز استفاده کرد.
مواد مغذی
در سیستم‌ هیدروپونیک مواد مغذی و کود‌های مورد استفاده برای رشد گیاهان به صورت مایع و پودری و در دو نوع ارگانیک و مصنوعی در دسترس قرار دارند که کودهای هیدروپونیک مایع گران‌تر هستند، اما استفاده از آن‌ها راحت‌تر است و یک بافر pH اضافه می‌کند، اما کودهای پودری ارزان قیمت هستند و آن‌ها باید مخلوط شوند و یک بافر pH ندارند که این محلول‌ها و کودها تمام عناصری مورد نیاز گیاه مانند مانند نیتروژن، پتاسیم، آهن مس و منگنز که گیاه از خاک دریافت می‌کند در خود جای داده‌اند و از مواد ارگانیک برای رشد گیاهان در سیستم هیدورپونیک استفاده می‌شود و از مواد شیمیایی نیز استفاده می شود که این کار به گیاهان امکان تأمین مواد غذایی را می‌دهد.

تجهیزات تکمیلی سیستم های هیدروپونیک

تجهیزاتی برای سیستم هیدرو پونیک لازم است که شامل موارد زیر است:
- نیاز به ابزار سنجش برای بررسی PPM و pH آب و درجه حرارت
- نیاز به رطوبت‌ساز یا رطوبت‌گیر برای تنظیم رطوبت نسبی محیط
- نیاز به دمنده هوا برای بهبود جریان هوا در محیط

سخن پایانی

با توجه به نکاتی که درباره سیستم هیدروپونیک در این مقاله به آن اشاره شد به این نتیجه رسیدیم که روش هیدروپونیک یک روش مناسب برای شرایط آب‌و هوایی ایران است که در این روش، بذر گیاهان در برابر آفات گیاهی بسیار مقاوم است و نیاز کمتری به کود آلی دارند و گیاهانی که به‌صورت سیستم آب‌کشت رشد می‌کنند عملکرد بهتری دارند و به فضای کمتری برای رشد نیاز دارند.

برای کسب اطلاعات بیشتر فروشگاه تهران گرولایت مطالعه مقالات زیر را به شما پیشنهاد می کند: